Omdat ik al heel vragen heb gehad over de vulkaan uitbarsting in IJsland, hier een berichtje in het Nederlands erover. Alle IJslanders die mijn blog lezen, kunnen, denk ik een vergelijkbaar stuk dagelijks in de krant lezen. Dus, voor jullie Nederlanders, speciaal in het Nederlands :)
Eyjafjallajökull
Spreek uit in het Nederlands: Ej-jah-fjat-la-jeuk-ul, de klemtoon ligt op het eerste gedeelte van het woord: ej-jah.
Eyjafjallajökull betekend eiland-berg-gletsjer (eyja-fjalla-jökull). Dit omdat het een bergtop is (ongeveer 1600m) die uitkijkt naar de grootste eilandengroep van IJsland: Vestmannaeyar.
Voor toeristen is dit stukje IJsland bekend door de watervallen Skógarfoss en Seljalandsfoss. Ook gaat de verlenging van de ‘Laugavegurinn’-wandeling langs de Eyjafjallajökull vanaf Þórsmörk over Fimmvörduháls (tussen Myrdalsjökull en Eyjafjallajökull) langs de watervallen naar Skogarfoss tot de zee.
Deze wandeling is nu onmogelijk, maar het is nog niet te zeggen of de wandeling deze zomer ook onmogelijk of gevaarlijk zal zijn. De laatste uitbarsting duurde 3 jaar, maar of dat nu ook zo zal zijn, weet men niet.
De Laugavegurinn wandeling is gedeeltelijk wel mogelijk. Het eind/beginpunt van deze wandeling is helaas niet toegankelijk.
Een alternatief zou kunnen zijn, om een rond wandeling te maken in het gebied en als begin en eindpunt Laugarvegur te nemen.
Het nationale park Skaftafell en het gebied bij Akureyri en Myvatn zijn ook goede en mooie alternatieven.
De rondweg (Hringvegur, road nr. 1) die langs de gletsjer loopt is afgesloten. Niet zozeer omdat er lava op de weg kan stromen, maar wel omdat er een grote kans is op een plotselinge hete modderstroom met gesmolten gletsjer-ijs over de weg. De rest van de rondweg is wel gewoon open.
Het lokale vliegverkeer ligt langs de eruptie zone voorlopig even stil, de as is gevaarlijk voor het functioneren van de vliegtuigen.
Ook is er een grote kans op een uitbarsting van de ernaast liggende actieve vulkaan Katla (onder de Myrdalsjökull) ten oosten van de Eyjafjallajökull. De afgelopen keren activeerde de ene vulkaan de andere met uitbarstingen.
De lava is niet sterk gas-vormig en bevat voornamelijk Alkali’s (metalen). De structuur van de lava is stropering, waardoor het langzaam stroomt. De lava spuit uit de relatief kleine krater (veel kleiner dan bij bijvoorbeeld de laatste uitbarsting van de Hekla) en reikt tot maximaal 300m hoogte, maar komt meestal maar tot 100m hoogte.
Er is nauwelijks as afzetting gemeten buiten het active gebied, dus bijvoorbeeld de stad Reykjavík ligt niet onder een dikke laag as. Wel de dorpen rondom de vulkaan liggen onder een ‘stof’ laagje. Tot zo’n 40-50km van het eruptie gebied is een dun laagje as te vinden.
Maar er zijn geen grote brandende stukken lava die rondvliegen in het gebied, zoals je dat in films ziet.
Geologen zijn in het gebied aanwezig om ‘wacht’ te houden en metingen te doen om het verdere verloop te kunnen voorspellen. Dit niet alleen voor de wetenschap, maar ook voor de veiligheid van de bevolking.
Veel bewoners van het gebied willen het liefst weer snel naar huis, en zijn niet erg bang voor de vulkaan naast hun huis.
Geschiedenis
Het is bekend dat de vukaan actief is sinds de laatste ijstijd. De laatste uitbarsting was vrij lang: (voor ‘mensen tijden’ was het lang, voor ‘vulkaan jaren’ was het kort) van 1821 tot 1823. Natuurlijk was de vulkaan niet constant even actief, de hevigheid van de uitbarsting fluctueerde.
Daarvoor was er in 1612 een uitbarsting.
De eerste geregistreede uitbarsting dateert van het jaar 920.
De vulkanen Katla en Eyjafjallajökull lijken verbonden met elkaar. In de geschiedenis is er telkens wanneer de één een uitbarsting heeft, dat de ander volgde. De vulkanen liggen dan ook nog een 50km van elkaar vandaan. Al is Katla in totaal wel activer geweest met meer dan 20 uitbarstingen van 1600 tot 1900.
Katla is vernoemd, er gaat een ‘saga’ (verhaal) dat een boeren meisje een broek had, die wanneer de de broek aanhad, oneindig veel en hard kon lopen. Haar kleine broertje stal de broek om de schapen bijeen te kunnen drijven. Katla was zo boos dat ze haar broertje verdronk in de wei (eten, niet grasveld). Toen de wei aan het einde van het seizoen bijna op was, werd duidelijk waar het jongetjes was gebleven. Katla kon niet tegen de waarheid, trok haar broek aan, rende de Myrdalsjökull op en sprong in een gletsjer-spleet.
Kort daarna was er een vulkaan uitbarsting op de Myrdalsjökull, en sindsdien heet de vulkaan de Katla.
In IJsland is Katla nog steeds een gangbare meisjesnaam, ook een snoepfabrikant heet Katla, die maken dropjes, chocolade en meer.
Voordat de ringweg rond IJsland was aangelegd (begin jaren ’60 tot eind jaren ’80) was men bang om langs de Eyjafjallajökull en Myrdalsjökull te reizen. De Katla stond bekend om haar abrupte uitbarstingen en enorme snelle alles verwoestende hete modder stromen.
Zo’n modderstroom (jökulhlaup) is er gelukkig al lang niet meer geweest.
Ook de Hekla vulkaan wordt verwacht binnenkort te gaan uitbarsten. Elke tien jaar is er een eruptie, het is nu ruim tien jaar geleden sinds de laatste eruptie van Hekla. Echter, verhoogde activiteit rond de Helka is tot nu toe niet gemeten.
Aardbevingen
IJsland ligt precies op een breuklijn van twee ‘platen’ de Eurasië plaat en de Noord-Amerikaanse plaat. Die breuklijn is de reden dat IJsland bestaat. In feite is IJsland een korstje van een wondje.
Pas sinds de jaren ’50 weten was pas echt iets van deze platen en dat de wereld ooit één geheel was (Pangea). De echte reden waarom precies nu de vulkaan uitbarst is dus nog onbekend.
Wel was al duidelijk dat er iets gaande was onder de grond in IJsland.
Het IJslandse weer-instituut (soort IJslands KNMI) doet ook metingen naar de seismische activiteit op IJsland. Per uur is er een update van de seismische activiteit. In een schema kan je zien waar, hoe diep, hoe zwaar, hoe lang, er seismische activiteit was.
In Ijsland zijn er dagelijks aardbevingen, dit hoort bij de ligging van IJsland. De twee platen waarop IJsland ligt, bewegen op een grote vloeibare massa diep in de aarde. Die ligt nooit stil, dus ligt IJsland ook nooit stil.
Meestal zijn de aardbevingen kort, diep onder de grond (5km diep, of 7km diep of zelfs dieper) en zijn de verspreid over het hele eiland. Meestal zijn ze niet zwaarder dan 2 op de schaal van Richter.
In Ijsland zijn huizen stevig gebouwd en de IJslanders zelf kijken niet op van een kleine trilling. Meestal, voel je ze niet eens. Een zware vrachtwagen geeft meer trillingen op het wegdek dan de meeste aardbevingen.
Aardbevingen verloop
Al in December 2009 waren er meer aardbevingen geconcentreerd op de Eyjafjallajökull dan normaal. Wel tien per dag in een omtrek van 10km. Normaal is er één aardbeving per dag in een omtrek van 30-50km (gemiddeld).
In Februari werd duidelijk dat er toch wel erg veel activiteit was. Via ÍSOR (Iceland Geo Survey, mijn voormalige werkgever) kreeg ik te horen dat er een bijzondere verhoogde activiteit was. Maar men twijfelde nog over de ernst.
Elke dag waren er kleine aardbevingen en soms grotere rond 3 op de schaal van Richter.
Ik zat sindsdien elke dag te kijken naar het verloop en veranderingen in de activiteit. Sommige mensen ‘refreshen’ nu nieuws pagina de hele dag, ik deed dat met de pagina van Veðurstofan (IJslandse KNMI).
De aardbevingen werden sommige dagen frequenter, en andere dagen nam de hoeveelheid aardbevingen weer af.
Op de nacht van 20 naar 21 maart barstte de vulkaan toch open. Een spleet vormige krater van 1,0 km vormde en spoot lava uit.
Dat er een krater ontstaan was, werd pas duidelijk toen er een grote as-wolk in de lucht hing. De seismische activeit was in de afgelopen dagen juist afgenomen, waardoor de mogelijkheid tot uitbarsting klein werd bevonden.
Voor mij was de uitbarsting een verjaardagscadeautje :)
De afgelopen 48uur zijn de aardbevingen verder afgenomen. Qua aardbevingen ziet alles er rustiger uit, maar de krater spuit nog steeds as en lava uit. Vannacht was er zelfs een 4km hoge pluim. Niet met hete oranje lava, maar met grijze as.
De verwachting is, dat de eruptie nog wel even aanhoudt. Onduidelijk is, voor hoe lang.
Op dit moment is er veel aandacht voor het monitoren van de Katla vulkaan, die groter, actiever and destructiver is. Tot nu toe is er geen duidelijke toename in activiteit bij de Katla. Maar nu de schattingen van de duur van de uitbarsting tussen enkele dagen en enkele jaren ligt, kan die activiteit ook nog veranderen.
Wat mij betreft duurt het lang genoeg om het nog te kunnen zien wanneer ik weer terug ben in IJsland.
Inmiddels zijn de meeste bewoners (ruim 400, van de 500 geevacueerden) wwer terug naar hun huizen en vliegen alle internationale vluchten weer (behalve de Icelandair vluchten door een staking van het personeel).
Info over de eruptie
Voor een actueel overziht van de aardbevingen in Ijsland kan je naar: Veðurstofan voor een overzicht over heel IJsland, of klik hier voor een detail overzicht.
De website van de nationale krant Morgunbladið, geeft actief nieuws in het IJslands over het verloop van de eruptie. Op hun Engelse pagina staan ook updates voor toeristen die op dit moment IJsland bezoeken of op korte termijn willen bezoeken.
De IJslandse nationale televisie RUV heeft actuele beelden van de eruptie, maar zij hebben een kleine server, die de internationale belangstelling niet helemaal aan kan.
De geologen van de Universiteit van IJsland zijn, in samenwerking met de geologen van Veðurstofan en ÍSOR actief in het monitoren van de activiteit. Zij hebben gedetailleerde geologische informatie en woordvoerders voor het verloop en veiligheid (gassen, puin, modderstromen, aardbevingen et cetera) van de eruptie en mogelijke komende erupties van bijvoorbeeld Katla en Hekla.
Dit artikel heb ik geschreven door middel van mijn eigen kennis over IJsland en kennis van geologie. Wil je dit artikel gebruiken/delen hiervan gebruiken, mail mij dan: der.steen@gmail.com (oftewel: copyright)
